“Shoku i bankës”, një koncept që po zhduket nga klasat! Çfarë fitojmë dhe çfarë humbasim?

Nga Redaksia e Portalit Shkollor

Në kujtesën e shumë prej nesh, shkolla fillore lidhet me një figurë të dashur e të pazëvendësueshme: shoku i bankës. Ai ose ajo ishte personi që ndaje lapsat, sekretet e vogla, frikën para një testi, ose buzëqeshjen kur mësuesja shihte drejt tavolinës sonë. “Shoku i bankës” nuk ishte thjesht një vend uljeje, por një pjesë e rëndësishme e përvojës sonë shkollore dhe e kujtimeve që mbajmë sot.

Por në shumë shkolla kjo figurë po zhduket. Nuk ka më “banka fikse” e as “shok të përhershëm”. Mësuesit po eksperimentojnë me mënyra të reja të vendosjes së nxënësve në klasë, duke i lëvizur herë pas here, duke i ulur në grupe të ndryshme, ose duke përdorur renditje fleksibël. Ky fenomen po shihet gjithnjë e më shumë në disa shkolla private në Shqipëri, të cilat kanë nisur ta aplikojnë si pjesë e qasjeve më bashkëkohore në arsim.

Pse po largohemi nga “shoku i bankës”?

Një shok i përhershëm ka shumë të mira: stabilitet, siguri dhe një marrëdhënie të ngushtë. Por, kur kjo shndërrohet në “bankë të përjetshme”, krijohen edhe anët e errëta. Formohen grupe të mbyllura, fëmijë që nuk ndërveprojnë kurrë me disa shokë të tjerë, dhe disa që mbeten gjithmonë në skaj, pa një partner fiks. Në vend që klasa të bëhet një komunitet, shpesh ndahen “ishuj” shoqërorë.

Prandaj, shumë shkolla kanë filluar të rrotullojnë vendet, duke i ulur nxënësit në mënyrë që secili të provojë të ketë pranë shokë e shoqe të ndryshëm. Qëllimi nuk është të fshihet miqësia, por të thyhet rutina dhe të garantohet që asnjë fëmijë të mos ndjehet i përjashtuar.

Çfarë fitojnë fëmijët kur ndryshon vendi?

Eksperienca ndërkombëtare ka treguar se mënyra si vendosen fëmijët në klasë ndikon drejtpërdrejt në sjelljen, motivimin dhe aftësitë sociale të tyre. Një studim i publikuar nga Poorvu Center for Teaching and Learning (Yale University) thekson se ndryshimi i rregullt i vendeve rrit angazhimin dhe ul ndjenjën e izolimit.

Po ashtu, hulumtimi “Who is sitting next to you? Peer effects inside the classroom” (Carrell, Hoekstra & Kuka, 2018) tregon se cilësia e shokut pranë ndikon dukshëm në performancën akademike. Nëse nxënësit kanë mundësi të ulen pranë fëmijëve të ndryshëm, përfitojnë më shumë aftësi bashkëpunimi dhe empatie.

Në shumë vende po përdoret edhe koncepti i “seating fleksibël”, pra vende jo të fiksuara, ku nxënësit zgjedhin sipas aktivitetit: një kënd për punë individuale, një tavolinë grupi për projektet, ose një rreth për diskutime. Një studim i publikuar në Frontiers in Psychology (2022) gjeti se kjo qasje rrit mirëqenien emocionale dhe ul stresin tek nxënësit.

Nga shoku i bankës tek klasa si komunitet

Ky ndryshim nuk duhet parë si humbje nostalgjike, por si transformim i mënyrës si e kuptojmë klasën. Sot, edukimi nuk synon vetëm njohuritë akademike, por edhe zhvillimin social dhe emocional. Duke ndërruar shokun pranë, fëmijët mësojnë të komunikojnë me të ndryshëm, të bashkëpunojnë edhe me ata që nuk kanë afërsi të menjëhershme, të pranojnë dallimet dhe të ndërtojnë respekt të ndërsjellë.

Sigurisht, ka edhe sfida: disa fëmijë ndihen të pasigurt kur u ndryshon vendi shpesh; disa miqësi ngjizur në banka duan kohë për t’u mbajtur gjallë edhe jashtë tyre. Këto janë dilema që kërkojnë kujdes nga mësuesit, të cilët duhet të ruajnë ekuilibrin mes lirisë dhe rregullit, mes fleksibilitetit dhe sigurisë.

“Shoku i bankës” mbetet një pjesë e bukur e kujtimeve tona. Por shkolla moderne kërkon më shumë: jo vetëm një shok të përhershëm, por mundësinë për të pasur shumë shokë, për të qenë pjesë e një klase ku askush nuk ndihet jashtë. Dhe nëse kjo nis nga disa shkolla private, pse të mos përhapet edhe më gjerë?

Mbase kjo është mënyra më e mirë për t’u mësuar fëmijëve jo vetëm matematikë apo letërsi, por edhe atë mësimin e madh të jetës: si të bashkëjetojmë me të tjerët, të ndryshëm nga ne.

Burime të përdorura

Carrell, S., Hoekstra, M., & Kuka, E. (2018). Who is sitting next to you? Peer effects inside the classroom. ResearchGate.

Gao, M. et al. (2021). Individual and Group‐wise Classroom Seating Experience: Effects on Student Engagement. arXiv.

Wannarka, R. & Ruhl, K. (2008). Classroom Seating Arrangements that Promote Positive Academic and Behavioral Outcomes. Yale Poorvu Center for Teaching and Learning.

Flexible Seating Arrangements in the Classroom – Frontiers in Psychology (2022).