Mjedisi dhe roli i shkollës

Shkolla luan rol kyç në edukimin mjedisor, duke ndërgjegjësuar nxënësit për mbrojtjen e natyrës përmes lëndëve, projekteve praktike dhe bashkëpunimeve me komunitetin. Ajo mund të bëhet faktor ndryshimi në përballjen me sfidat ekologjike që prekin të ardhmen e vendit. Shkrim nga Fiqiri Çifliku.

Shkrim nga Fiqiri Çifliku

Në kohën kur ndotja dhe degradimi i mjedisit përbëjnë një kërcënim global, shkolla mbetet një shtyllë e rëndësishme në ndërgjegjësimin dhe edukimin e brezave të rinj mbi kujdesin për natyrën. E ardhmja e vendit tonë varet nga përkushtimi i të gjithëve për ta mbrojtur dhe ruajtur pasurinë natyrore, duke nisur nga institucioni bazë i arsimit.

Shkolla luan një rol thelbësor për të formuar një mentalitet të ri që nxit ndërgjegjen ekologjike. Përmes lëndëve shkollore, aktiviteteve jashtëshkollore dhe projekteve mjedisore, nxënësit duhet të mësojnë se si të kujdesen për tokën që i mbështet dhe për mjedisin që i rrethon. "Një pemë e mbjellë sot është një jetë më e gjelbër nesër", mund të jetë një nga shprehjet që duhet të udhëheqë çdo nismë shkollore në mbrojtje të mjedisit.

Përpjekje dhe projekte ka, por sfidat mbeten. “Toka në Shkollë” është programi i cili synon lidhjen e nxënësve me tokën, kultivimin e prodhimin bujqësor, përmes mikrofermave e miniserave në mjediset e shkollave. Shpesh, mungesa e burimeve ose përkushtimi i dobët institucional bën që shkolla të kufizohet në teori, pa mundur të ndikojë praktikisht. Megjithatë, çdo ndryshim fillon nga një hap i vogël, dhe këtu nxënësit dhe mësuesit mund të bëjnë diferencën.

Në këtë epokë modernizimi, është jetike që shkolla shqiptare të integrojë tema mjedisore në çdo aspekt të arsimit. Duke bashkëpunuar me komunitetin dhe organizatat mjedisore, ajo mund të shndërrohet në një agjent të vërtetë ndryshimi. Siç thotë një fjalë e urtë: "Kur rënkon mali, fëmija dëgjon dhe mëson të ketë kujdes."

Integrimi i edukimit mjedisor në kurrikulën shqiptare mund të përfitojë shumë nga praktikat e vendeve të OECD-së. Ja disa sugjerime të bazuara në përvojat e tyre:

1. Përcaktimin e kompetencave që nxënësit duhet të zhvillojnë, si p.sh. mendimi kritik, zgjidhja e problemeve dhe ndërgjegjësimi ekologjik. Këto kompetenca mund të integrohen në lëndë ekzistuese si biologjia, gjeografia dhe shkencat sociale.

2. Shkollat mund të zhvillojnë projekte që lidhin disa lëndë për të trajtuar çështje mjedisore. Për shembull, një projekt mbi ndryshimet klimatike mund të përfshijë biologjinë (efektet në ekosisteme), matematikën (analiza e të dhënave) dhe letërsinë (shkrimi i eseve për ndërgjegjësimin)

3. Nxënësit mund të angazhohen në aktivitete si mbjellja e pemëve, pastrimi i zonave lokale ose krijimi i fushatave ndërgjegjësuese.

4. Teknologjia mund të përdoret për të simuluar skenarë mjedisorë ose për të analizuar të dhëna reale mbi ndotjen dhe ndryshimet klimatike. Kjo ndihmon nxënësit të kuptojnë ndikimin e veprimeve të tyre në mjedis.

5. Trajnimi i mësuesve për të integruar edukimin mjedisor në mënyrë efektive. Kjo përfshin zhvillimin e materialeve të posaçme dhe ofrimin e burimeve për mësuesit.

6. Shkollat mund dhe duhet të bashkëpunojnë me organizata lokale dhe ndërkombëtare për të zhvilluar programe edukative dhe aktivitete praktike që përfshijnë komunitetin.

7. Matjen e ndikimit të programeve mjedisore për të siguruar që ato të jenë efektive dhe të përmirësohen me kalimin e kohës.

Më poshtë po listoj disa ide konkrete që mund të zbatohen në shkollat tona për integrimin më të mirë të edukimit mjedisor:

Organizoni klube mjedisore që funksionojnë jashtë orarit të mësimit, ku nxënësit mund të diskutojnë dhe planifikojnë aktivitete si mbjellje pemësh, pastrimi i lagjeve dhe krijimi i fushatave ndërgjegjësuese.
Çdo shkollë mund të marrë pjesë në projekte lokale, si pastrimi i lumit më të afërt apo monitorimi i cilësisë së ajrit dhe ujit. Këto projekte do t'i ndihmojnë nxënësit të kuptojnë ndikimin e drejtpërdrejtë të mjedisit në komunitetin e tyre.
Për shembull, në lëndën e gjeografisë mund të studiohet ndotja e detit Adriatik dhe efektet tek biodiversiteti. Në lëndën e biologjisë, nxënësit mund të mësojnë për speciet e rrezikuara në Shqipëri.
Shkollat mund të krijojnë mini-kopshte ku nxënësit mbjellin bimë të ndryshme dhe mësojnë për ciklin e jetës së tyre. Kjo i ndihmon të zhvillojnë një ndjeshmëri më të thellë ndaj natyrës.
Ekskursionet në parqe kombëtare si Divjaka-Karavasta apo Llogaraja mund të jenë pjesë e kurrikulës, duke i ekspozuar nxënësit ndaj bukurisë natyrore të vendit dhe duke mësuar për ruajtjen e saj.
Organizimi i një "Ditë Pa Makina," ku nxënësit, prindërit dhe mësuesit inkurajohen të vijnë në shkollë me mjete alternative transporti (biçikleta, ecje), promovon ndërgjegjësimin për ndotjen e ajrit.
Nxënësit mund të krijojnë vepra arti nga materiale të riciklueshme ose të hapin ekspozita që nxisin mesazhe mbi ruajtjen e mjedisit.
Organizimi i garave midis shkollave për ide inovative mbi ruajtjen e mjedisit, ku nxënësit konkurrojnë me projekte që janë praktike dhe të zbatueshme.
Bashkëpunimi me organizata si EcoAlbania për të zhvilluar trajnime dhe seminare për nxënësit dhe mësuesit.
Shkollat mund të përdorin aplikacione që monitorojnë konsumin e energjisë ose mbeturinat e riciklueshme, duke i edukuar nxënësit mbi ndikimin e tyre individual.