Etika nën presion/ Gazetarja Marieta Mërkuri: Si e deformon mesatarja arsimin dhe çfarë duhet ndryshuar?

Nga Marieta Mërkuri, gazetare

Arsimi është një nga shtyllat kryesore të zhvillimit të një shoqërie dhe shkolla duhet të jetë hapësira ku sundojnë dijet, etika dhe qytetaria. Por realiteti ynë arsimor, si në institucionet private, ashtu edhe në ato shtetërore, tregon një tablo shqetësuese. Presioni mbi mësuesit dhe deformimi i procesit vlerësues është bërë një fenomen i zakonshëm.

Në shkollat private, shpesh vihet re që prindërit, duke qenë pagues të tarifave, ndihen të drejtë të ushtrojnë ndikim në nota dhe trajtim preferencial për fëmijët e tyre. Në shumë raste, mësuesit gjenden përballë kërkesave të hapura ose të nënkuptuara për të “qëndruar brenda pritshmërive”, duke shmangur vlerësimin e drejtë për të mos prishur “imazhin” e shkollës dhe për të ruajtur interesat financiare.

Por ky fenomen nuk është ekskluziv për arsimin privat. Edhe në shkollat shtetërore, mësuesit shpesh ndodhen nën presion nga drejtuesit e shkollave për të mos ulur nivelin e mesatares së përgjithshme të klasës ose shkollës, në mënyrë që institucioni të mos humbasë reputacionin. Kjo situatë është bërë veçanërisht alarmante për shkak të faktit që mesatarja e gjimnazit është kthyer në kusht vendimtar për pranimin në universitet. Prandaj, shumë herë nota nuk është më një reflektim real i njohurive, por një tregues formal që ushqen një sistem fiktiv dhe të padrejtë.

Ky ngërç nuk është vetëm çështje e presionit nga jashtë. Ai është një problem i thellë i gjithë sistemit arsimor.

Mësues të përkushtuar dhe profesionistë, të cilët duan të qëndrojnë besnikë ndaj etikës dhe të japin nota të drejta, gjenden përballë dilemave morale dhe profesionale të mbrojnë integritetin apo të pranojnë kompromise?

Një tjetër aspekt shqetësues është rekrutimi i mësuesve. Në disa raste shohim që në shkolla private dhe shtetërore punësohen persona pa kualifikim adekuat, apo edhe pensionistë që nuk i përmbushin më standardet e kohës. Kjo cenon rëndë cilësinë e arsimit dhe i jep një tjetër goditje besimit të publikut.

Në këtë realitet të tensionuar, është më se e domosdoshme që sistemi arsimor të ndërmarrë reforma të thella. Ka ardhur koha që Shqipëria të rishikojë rolin e mesatares si kusht për pranimet në universitet dhe të rikthejë konkursin si një mënyrë më të drejtë dhe transparente për të përzgjedhur studentët më të përgatitur. Vetëm kështu mund të thyejmë ciklin e deformimit dhe t’i japim fund praktikave që shkatërrojnë themelet e një arsimi cilësor.

Heqja e mesatares pjesë e një reforme të re arsimore?

Pa dyshim që po. Problematikat e ngritura që nga fiktiviteti i notave, presioni mbi mësuesit, rekrutimi jo gjithmonë meritokratik i stafit mësimor, deri te tensionet që shkakton mesatarja si kriter për pranimin në universitet tregojnë qartë se jemi përballë një sistemi që ka nevojë për ndryshim rrënjësor. Heqja e mesatares si kusht vendimtar duhet të jetë një nga shtyllat kyçe të një reforme të re arsimore, e cila jo vetëm që adreson simptomat (si deformimi i notave dhe presioni mbi mësuesit), por edhe shkaqet e thella që ushqejnë këtë realitet.

Një reformë e tillë duhet të vendosë konkurrencën e ndershme dhe meritën reale në qendër të sistemit të pranimeve universitare, duke garantuar që çdo nxënës të ketë mundësi të barabarta për të treguar aftësitë e veta në mënyrë transparente dhe të pavarur nga manipulimet e mesatareve. Kjo do të sjellë një çlirim të madh për trupën mësimore, që do të rifitojë hapësirën për të vlerësuar drejt dhe për të ruajtur integritetin profesional. Në të njëjtën kohë, do të nxisë një qytetari më të përgjegjshme te nxënësit dhe prindërit, të cilët do të kuptojnë se suksesin nuk e garanton më ndërhyrja ose presioni, por puna dhe përgatitja e sinqertë.

Në këtë kuptim, heqja e mesatares nuk është një zgjidhje e izoluar, por një pjesë thelbësore e një reforme gjithëpërfshirëse që synon të rikthejë arsimin shqiptar në binarët e duhur të etikës, meritokracisë dhe profesionalizmit. Vetëm kështu do të ndërtojmë një shkollë që është vërtet shtyllë e dijes dhe qytetarisë, ku çdo aktor arsimor nga mësuesit te drejtuesit dhe deri te nxënësit të ndihen të respektuar dhe të vlerësuar për atë që meritojnë në të vërtetë.